Việt Nam, với bờ biển dài và hệ thống sông ngòi phong phú, đang phải đối mặt với một thách thức nghiêm trọng: ô nhiễm môi trường nước. Những nguồn nước quý báu, từ sông lớn đến những hồ nhỏ, đang chịu áp lực từ nhiều nguồn ô nhiễm khác nhau. Bài viết này, Tiệm Mộc Việt sẽ chia sẻ về tình trạng hiện tại của ô nhiễm môi trường nước ở Việt Nam, những nguyên nhân chủ yếu và hậu quả mà nó mang lại.
Chúng ta sẽ đi sâu vào những thách thức quản lý môi trường và những giải pháp có thể giúp bảo vệ và khôi phục nguồn nước. Nhưng đầu tiên, bạn cần phải hiểu
Ô nhiễm môi trường nước là gì?
Ô nhiễm môi trường nước được hiểu cơ bản là hiện tượng nguồn nước ở những nơi cụ thể như sông, hồ, biển, nước ngầm, ao, suối, … bị nhiễm các chất độc hại, gây ra những ảnh hưởng tiêu cực tới con người. Các chất độc hại như chất thải công nghiệp, hóa chất có trong thuốc bảo vệ thực vật, chất thải sinh hoạt, chất thải nhà máy,… Việc ô nhiễm môi trường nước đã gây hại cho con người và các sinh vật trong tự nhiên.
Chúng ta nhận thấy rằng, tuy ngày nay các ngành nghề và lĩnh vực đang ngày càng phát triển nhằm mục đích có thể đáp ứng và nâng cao chất lượng cuộc sống của con người. Nhưng kéo theo sự phát triển nhanh chóng đó cũng chính là những hệ lụy khủng khiếp. Việc này đã và đang làm hủy hoại môi trường sống của con người, hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu rõ hơn về các nguyên nhân chính gây ô nhiễm môi trường nước ở Việt Nam.
6 nguyên nhân ô nhiễm môi trường nước ở Việt Nam
Ô nhiễm môi trường nước do quá trình tăng dân số
Dễ hiểu với sự bùng nổ dân số trở thành nguyên nhân làm ô nhiễm nguồn nước. Khi con người ngày càng nhiều trên trái đất dân số tăng vọt kéo theo rất nhiều nhu cầu liên quan tới ăn uống, sinh hoạt, đi lại, xây dựng, sản xuất nông nghiệp, công nghiệp,….
Tất cả các hoạt động trong đời sống đều không thể thiếu nhân tố nước. Do đó, con người với một loạt các hoạt động phát triển có ảnh hưởng rất lớn tới môi trường tự nhiên nói chung, môi trường nước nói riêng.
Ô nhiễm môi trường nước do rác thải trong sinh hoạt
Hiện nay, các phương tiện thông tin đại chúng đề cập ngày càng nhiều tới vấn đề rác thải nhựa trong sinh hoạt. Vấn nạn này đã, đang và không ngừng là tác nhân gây ô nhiễm nguồn nước rất nghiêm trọng. Vậy rác thải nhựa là do đâu? Do chính lối sống sinh hoạt, thói quen tiêu thụ quá nhiều đồ nhựa của con người.
Nhận thức được việc rác thải nhựa là mối đe dọa của toàn nhân loại, những năm trở lại đây, nhiều người đã có ý thức hơn trong việc sử dụng đồ nhựa và tiết giản đồ đạc. Xu hướng sử dụng sản phẩm bảo vệ môi trường năm 2023 cũng như việc giữ gìn sức khỏe của cộng đồng được đề cao hơn bao giờ hết.
Ô nhiễm môi trường nước ở Việt Nam từ rác thải y tế
Ở Việt Nam, các con số thống kê hiện nay cho thấy đa số các bệnh viện và cơ sở y tế trên cả nước đều chưa có được hệ thống xử lý nguồn nước thải đạt yêu cầu.
Bạn hãy tưởng tượng rằng: Với lượng bệnh nhân rất lớn được tiếp nhận tại các bệnh viện cùng các biện pháp xử lý khám chữa bệnh và dịch vụ y tế. Nếu các cơ sở này không có phương hướng rác thải dụng cụ, thiết bị y tế đúng cách thì quả là mối nguy với môi trường.
Ô nhiễm môi trường nước do các điều kiện của tự nhiên
Lũ lụt, gió bão, tuyết tan, hạn hán,… là những hiện tượng tự nhiên ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn nước trên trái đất. Chắc hẳn điều này ai trong chúng ta cũng đều cảm nhận được.
Song song với những tác nhân gây ô nhiễm này thì hiện tượng động thực vật chết cũng ảnh hưởng rất lớn đến nguồn nước trong tự nhiên. Cụ thể như: Ao, hồ, sông, suối, nguồn nước ngầm, nước mưa và cả nước biển cũng đều bị ảnh hưởng.
Ô nhiễm môi trường nước ở Việt Nam do quá trình sản xuất nông nghiệp
Nguyên nhân dẫn đến ô nhiễm môi trường nước đầu tiên bắt nguồn từ các hoạt động sản xuất nông nghiệp như trồng trọt, chăn nuôi. Theo đó, các loại thức ăn thừa không qua xử lý, phân và nước tiểu của vật nuôi xả trực tiếp ra ngoài chính là những tác nhân dễ dàng nhận thấy nhất.
Bên cạnh đó, trong quá trình sản xuất nông nghiệp, việc người dân sử dụng các hóa chất bảo vệ thực vật, thuốc trừ sâu, diệt cỏ,… vượt quá liều lượng được khuyến cáo cũng chính là các yếu tố gây ô nhiễm môi trường nước do hóa chất bị tồn dư.
Ô nhiễm môi trường nước là mặt tối của công nghiệp
Nước thải và rác thải từ quá trình sản xuất công nghiệp phần lớn đều được xả trực tiếp ra ao, hồ, sông suối mà chưa qua xử lý. Do đó, đây cũng chính là một trong các nguyên nhân chính gây ô nhiễm môi trường nước ở Việt Nam trở nên trầm trọng
Ô nhiễm môi trường nước không chỉ nguyên nhân ở khía cạnh công nghiệp còn do sự nhận thức, ý thức trách nhiệm bảo vệ môi trường của các chủ đầu tư, một số cơ quan, tổ chức và cộng động dân cư còn hạn chế, chỉ chú trọng vào lợi ích kinh tế và chưa có hình thức răn đe nào đã dẫn đến tình trạng nước nhiễm độc, nhiễm bẩn.
Thực trạng ô nhiễm môi trường nước ở Việt Nam
Tình trạng ô nhiễm môi trường nước ở Việt Nam đang đối mặt với một thực trạng ô nhiễm môi trường nước ngày càng nghiêm trọng. Nước thải từ công nghiệp, nông nghiệp và sinh hoạt đóng góp lớn vào tình trạng này.
Các sông và hồ lớn, như sông Cửu Long và hồ Ba Bể, đều chịu áp lực từ chất thải và hóa chất độc hại. Ô nhiễm nước không chỉ ảnh hưởng đến sinh quyển nước mà còn gây nguy cơ sức khỏe cộng đồng. Sau đây Tiệm Mộc Việt sẽ điểm qua một số tư liệu thể hiện rõ tình trạng này!
Hình ảnh ô nhiễm môi trường nước ở Việt Nam
Nhìn từ những bờ sông tại Hà Nội, bạn sẽ gặp một hình ảnh đau lòng: nước mặt sông bao phủ bởi lớp rác và dầu màu đen. Những con sông từng trong xanh giờ trở thành nơi đậm chất ô nhiễm, với mùi khó chịu. Hình ảnh ô nhiễm môi trường nước nước ở Việt Nam phản ánh cho ta thấy đc sự cấp bách của nguồn nước hiện nay
Vậy, có những con số nào thể hiện rõ thực trạng này?
Số liệu ô nhiễm môi trường nước ở việt nam
Tại Việt Nam, theo nghiên cứu của World Bank năm 2019 cho thấy, chất lượng nguồn nước đang có chiều hướng xấu đi, với các biểu hiệu nhiễm độc do nước thải sinh hoạt, nước rỉ ra từ các bãi rác, từ các làng nghề, hóa chất khó xử lý của các ngành công nghiệp và từ phân bón dư thừa bị rửa trôi theo dòng nước của ngành nông nghiệp. Do nhiều nguồn thải gây ô nhiễm, nước ngầm ở nhiều khu vực bị tác động bởi các chất ô nhiễm bề mặt. Những tuyến đường thủy chảy qua các thành phố lớn cũng trở nên ô nhiễm nghiêm trọng.
Chất lượng nước giai đoạn 2011-2015 (Nguồn: Vietnam: Toward a Safe, Clean, and Resilient Water System)
Chất lượng nước kém không chỉ ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt người dân mà còn tác động đến các hoạt động kinh tế. Nghiên cứu của World Bank cho rằng tác động của ô nhiễm nguồn nước đối với sức khỏe con người là mối đe dọa lớn nhất đối với nền kinh tế Việt Nam và nếu những thách thức này không được giải quyết vào năm 2035, Việt Nam có thể giảm đến 6% GDP hàng năm.
Hậu quả của việc ô nhiễm môi trường nước
Ảnh hưởng nghiêm trọng đối với sức khỏe con người
Hậu quả của việc ô nhiễm môi trường nước ảnh hưởng đến con người là tỉ lệ người mắc bệnh cấp và mãn tính như ung thư, viêm da, tiêu chảy… ngày càng gia tăng. Người dân sống quanh khu vực ô nhiễm ngày càng mắc nhiều loại bệnh do nguồn nước bẩn trong sinh hoạt. Ngoài ra ô nhiễm nguồn nước còn gây tổn thất lớn cho các ngành sản xuất kinh doanh nông nghiệp, đặc biệt là bà con nuôi trồng thủy hải sản.
Những hậu quả của việc ô nhiễm môi trường nước
Ô nhiễm nước ảnh hưởng đến sức khỏe con người bởi các hợp chất hữu cơ: các hợp chất hữu cơ thường độc và có độ bền sinh học cao, đặc biệt là các hidrocacbon gây ô nhiễm môi trường mạnh, gây ảnh hưởng lớn đến sức khoẻ con người. Các hợp chất hữu cơ như: phenol, chất bảo vệ thực vật như thuốc trừ sâu, linden, sevin, endrin… và các chất tẩy hoạt tính đều là những chất ảnh hưởng không tốt đến sức khoẻ, nếu nhiễm phải, nguy cơ gây ung thư rất cao.
Nguồn nước nhiễm kim loại nặng có độc tính cao như thủy ngân, chì, asen…: Các kim loại nặng có trong nước là cần thiết cho sinh vật và con người vì chúng ta là nguyên tố vi lượng mà sinh vật cần tuy nhiên nếu hàm lượng quá cao sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe con người, gây nhiễm độc trầm trọng sau đó dẫn đến rất nhiều bệnh như đột biến, ung thư.
Các vi khuẩn có hại trong nước bị ô nhiễm có từ chất thải sinh hoạt của con người, động vật có thể gây ra các bệnh tả, bại liệt và thương hàn. Trong một vài nghiên cứu cho thấy, khi sử dụng nước nhiễm asen để ăn uống, con người có thể mắc bệnh ung thư da. Người nhiễm chì lâu ngày có thể mắc bệnh thận, thần kinh, nhiễm Amoni, nitrat, nitrit gây bệnh da xanh, thiếu máu. Nếu nhiễm lưu huỳnh lâu ngày, con người có thể bị bệnh về đường tiêu hóa. Nhiễm natri gây bệnh tim mạch và cao huyết áp.
Ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn nước và sinh vật dưới nước
- Nguồn nước ngầm: Hậu quả ô nhiễm nguồn nước ngoài việc tạo ra các cặn lơ lửng trong nước mặt, các chất thải nặng lắng xuống đáy sông. Sau một thời gian phân hủy, 1 phần được các sinh vật tiêu thụ, một phần sẽ thấm xuống mạch nước bên dưới qua đất và làm biến đổi tính chất của nguồn nước ngầm.
- Nước mặt: Các chất thải ra môi trường nước và các sinh vật tiêu thụ gây ra nhiều vấn đề khác nhau. Người dân phụ thuộc vào nguồn nước mặt để ăn uống, vệ sinh và giặt giũ. Nếu nguồn nước này bị ô nhiễm thì sẽ là một thảm họa, đây chính là cách mà bệnh tật phát sinh và lây lan nhanh.
Ô nhiễm nguồn nước khiến cá chết hàng loạt
- Ảnh hưởng đến sinh vật dưới nước: Việc nước thải sinh hoạt, nước thải công nghiệp đổ ra sông hồ hàng loạt như hiện nay thì ảnh hưởng đầu tiên dễ nhận thấy nhất là các loại cá, tôm chết hàng loạt tại các bờ biển, ao hồ nuôi. Vì nước là môi trường sống của các loài thủy sản, khi nguồn nước bị ô nhiễm nặng nề, chúng sẽ không thể phát triển thậm chí sẽ nhiễm độc rồi chết. Khi cá nhiễm độc từ nguồn nước ô nhiễm, nếu sử dụng cũng sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người.
Hậu quả của việc ô nhiễm môi trường nước đối với thực vật
Việc sử dụng quá nhiều thuốc hóa học, phân bón và các chất bảo vệ thực vật trong quá trình sản xuất nông nghiệp dần dần làm nguồn nước ô nhiễm trầm trọng, dẫn tới tình trạng cây trồng không thể phát triển, thậm chí chết hàng loạt, gây thiệt hại về kinh tế đối với người dân.
Ô nhiễm nguồn nước ngọt, biển và đại dương
Tình trạng ô nhiễm nguồn nước ngọt, biển và đại dương hiện đang là một trong vấn đề đáng báo động. Do con người gây ra dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng, tỷ lệ người mắc các bệnh cấp và mãn tính như tiêu chảy, viêm màng kết, ung thư,… ngày càng gia tăng.
Hậu quả của việc ô nhiễm môi trường nước tới nền kinh tế
Ô nhiễm nguồn nước có thể gây tổn hại cho nền kinh tế vì gây nhiều tốn kém chi phí để xử lý và ngăn ngừa tình trạng ô nhiễm, để các chất thải không bị phân hủy nhanh chóng tích tụ trong nước và chảy vào các đại dương.
Giải pháp khắc phục ô nhiễm môi trường nước
Xử lý nước thải
Xử lý nước thải là một trong những biện pháp cần thiết để khắc phục ô nhiễm môi trường nước. Nước thải là nước đã được sử dụng và chứa đựng các chất ô nhiễm như chất thải hữu cơ, chất độc hại và các hợp chất hóa học khác. Nếu không được xử lý đúng cách, nước thải sẽ gây ra tác động xấu đến môi trường, gây ra ô nhiễm môi trường nước và ảnh hưởng rất xấu đến sức khỏe con người.
Xử lý rác thải sinh hoạt
Rác thải sinh hoạt, nếu không được xử lý đúng cách, có thể gây ra ô nhiễm môi trường nước thông qua quá trình phân hủy sinh học hoặc qua quá trình xả thẳng vào môi trường.
Các biện pháp xử lý rác thải sinh hoạt bao gồm:
- Phân loại rác đúng cách để đảm bảo các loại rác không gây ô nhiễm môi trường sẽ được xử lý một cách hiệu quả.
- Sử dụng phương pháp xử lý rác thải bằng công nghệ hiện đại như công nghệ đốt cháy rác, công nghệ xử lý bằng vi sinh vật hoặc công nghệ xử lý bằng khí hóa học để giảm thiểu lượng rác thải được đưa vào môi trường.
- Giảm thiểu sử dụng các sản phẩm đóng gói bằng nhựa và tăng sử dụng các sản phẩm đóng gói bằng giấy, bìa, hoặc vật liệu hữu cơ khác.
Sử dụng tiết kiệm nước sạch
Tiết kiệm nước là một trong những biện pháp quan trọng giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường nước. Việc sử dụng nước đúng cách và tiết kiệm có thể giúp giảm thiểu nhu cầu sử dụng nước, từ đó giảm thiểu lượng nước được xử lý và thải ra môi trường.
Các biện pháp tiết kiệm nước có thể bao gồm:
- Sửa chữa các thiết bị, đồ dùng để không bị rò rỉ nước.
- Sử dụng những thiết bị, máy móc có tính năng tiết kiệm nước.
- Đóng kín vòi nước khi không sử dụng.
Việc tiết kiệm nước không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường nước mà còn giúp tiết kiệm chi phí cho cá nhân và gia đình.
Sử dụng sản phẩm hữu cơ và tái chế
Các sản phẩm hữu cơ và các sản phẩm có tính tái tạo cao giúp giảm thiểu sự phát tán của các hóa chất và chất độc hại ra môi trường, giảm thiểu lượng chất thải được đưa vào môi trường qua việc sử dụng lại các sản phẩm đã sử dụng.
Ứng dụng nông nghiệp xanh
Nông nghiệp xanh là một phương pháp sản xuất nông nghiệp bền vững và thân thiện với môi trường. Ứng dụng nông nghiệp xanh giúp khắc phục ô nhiễm môi trường nước và bảo vệ tài nguyên nước. Các biện pháp ứng dụng nông nghiệp xanh có thể bao gồm:
- Sử dụng các phương pháp canh tác thân thiện với môi trường như canh tác sử dụng phân bón hữu cơ thay vì phân bón hóa học để giảm thiểu sử dụng các hóa chất độc hại.
- Sử dụng kỹ thuật tưới tiết kiệm nước và tái sử dụng nước thải trong sản xuất nông nghiệp để giảm thiểu lượng nước được sử dụng trong sản xuất.
Tuyên truyền và nâng cao ý thức bảo vệ môi trường
Tuyên truyền và nâng cao nhận thức về tác động của ô nhiễm môi trường nước đến sức khỏe con người, động vật và thực vật là một biện pháp quan trọng để khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường ở Việt Nam. Các hoạt động như giáo dục, tuyên truyền, các chương trình đào tạo, khuyến khích các hoạt động sử dụng sản phẩm tái chế, bảo vệ nguồn nước và tạo ra những thói quen sống xanh, bảo vệ môi trường nước.